| Aantekeningen |
- Hendrik Frensch Verwoerd (Amsterdam, 8 september 1901 – Kaapstad, 6 september 1966) was een Zuid-Afrikaans staatsman. Van 1958 tot 1966 was hij premier van Zuid-Afrika. Hij wordt beschouwd als de belangrijkste vormgever van het apartheidssysteem in Zuid-Afrika.
Verwoerd werd in Amsterdam geboren, maar emigreerde op tweejarige leeftijd met zijn ouders naar Zuid-Afrika. Zijn vader (Wilhelm Verwoerd) was een zendeling. Hij promoveerde (proefschrift in het Afrikaans) in de psychologie aan de Universiteit van Stellenbosch. Eind jaren '20 studeerde hij enige tijd in Hamburg, Leipzig en Berlijn. In 1928 werd hij tot hoogleraar benoemd. In 1930 maakte hij een reis naar de Verenigde Staten van Amerika.
Van 1937 tot 1943 was hij hoofdredacteur van de krant Die Transvaler. In die functie ijverde hij voor de culturele verheffing van de Afrikaners. Daarnaast nam zijn gedachtegoed antisemitische vormen aan. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij uitgesproken pro-Duits en anti-Brits.
Architect van de Apartheid
In 1950 werd Verwoerd voor de Nasionale Party minister van Naturellen Zaken in het kabinet-Malan. Hij geloofde sterk in de apartheid en was voorstander van blanke suprematie ('blanke baasskap'). In 1958 volgde hij Strijdom op als premier. Als premier ontnam hij de kleurlingen het stemrecht (iets wat Malan en Strijdom niet was gelukt) en introduceerde hij het beleid van de thuislanden of Bantoestans, gebieden die moesten worden ingericht om de Bantoes (verzamelnaam voor de inheemsebevolking van Zuid-Afrika) te huisvesten. De thuislanden zouden dan later 'zelfbestuur' moeten krijgen. Als reactie op de internationale kritiek op het apartheidsysteem heeft Verwoerd eens gezegd dat hij liever hoorde dat men het systeem omschreef als goed nabuurschap.
Republiek
In 1961 lukte het Verwoerd om van Zuid-Afrika een republiek te maken. De premiers vóór hem (Malan en Strijdom) was dat niet gelukt, omdat de Verenigde Party en Engelse minderheid zich daar tegen verzetten. In 1960 verlaagde Verwoerd de stemgerechtigde leeftijd voor blanken van 21 naar 18 jaar en gaf hij de blanken in Namibië (een door Zuid-Afrika bestuurd mandaatgebied van de VN) stemrecht. Bij een referendum of Zuid-Afrika een republiek moest worden, sprak 52% van de blanke kiezers zich uit vóór de republiek. Toen Zuid-Afrika een republiek was geworden, zegde Verwoerd Zuid-Afrika's lidmaatschap van het Britse Gemenebest op.
In 1994 werd Zuid-Afrika weer lid van het Britse Gemenebest.
Aanslagen
Op 16 april 1960, in het Milner Park te Johannesburg, werd Verwoerd tijdens de opening van de 'Rand Easter Show', beschoten door David Pratt. Pratt werd krankzinnig verklaard en opgesloten in een inrichting te Bloemfontein, waar hij een paar maanden later zelfmoord pleegde.
In september 1966 werd Verwoerd tijdens een parlementszitting doodgestoken door Dimitri Tsafendas, een klerk van Mozambikaanse afkomst. Het motief van Tsafendas is onduidelijk.
Trivia
Verwoerd was gehuwd met Betsie (Elisabeth) Schoombee en had zeven kinderen: vijf zoons en twee dochters. Nelson Mandela, onder het bewind van Verwoerd naar Robbeneiland gestuurd, ging als president van Zuid-Afrika in 1995 een bezoek brengen aan de weduwe Verwoerd. Hij liet zich zelfs door haar meetronen naar het borstbeeld van de premier, dat ze in haar tuin heeft laten plaatsen.
Verwoerd was zo'n groot voorstander van apartheid dat hij zelfs geen zwart personeel had. Zijn personeel bestond uit Afrikaners en een Nederlandse butler.
|
1901 - 1966 (64 jaar)
