| Aantekeningen |
- Gerhardus was een enthousiast (amateur) fotograaf.
Rond 1910, toen waarschijnlijk woonachtig te Dinxperlo, is hij begonnen te fotograferen. Hij had hiervoor een houten valplatencamera. Hiermee werden glazen negatieven van 9 x 12 centimeter belicht.
In Loo (Gem. Duiven) heeft hij gewerkt bij café Berentsen, waar hij zijn vrouw heeft leren kennen, Elisabeth Gerrits. In Dinxperlo werkte hij bij houtzagerij Achterhof.
In oktober 1926 is het gezin verhuisd naar Gaanderen, alwaar hij bij ijzergieterij Vulcaansoord is gaan werken in de functie van modelmaker.
In hun huis aan de Rijksweg heeft hij menig uurtje doorgebracht in de geïmproviseerde donkere kamer in de kelder. een petroleumlamp met rood glas diende als verlichting en de foto's werden belicht door de verduistering van het kelderraam even
te verwijderen.
Hij heeft tot midden jaren dertig voornamelijk portretten en enkele straatgezichten gefotografeerd. In 1969 is Gert op 83 jarige leeftijd overleden.
Alle negatieven (179 stuks) en de camera zijn in goede staat bewaard gebleven. Van origine zijn er alleen contactafdrukken van gemaakt, dus kleine foto's van 9 x 12 centimeter. Dankzij de digitale technieken was het goed mogelijk alle negatieven te scannen, bewerken en er vergrotingen van 20 x 30 centimeter van te laten afdrukken. Hiervan is een tentoonstelling onder de naam "Andermans Veren" samengesteld. Ter gelegenheid van deze expositie is op zaterdag 11 januari 2003 een hele pagina over Gert Heveling in 'De Gelderlander' afgedrukt:
Een unieke blik in een bijna vergeten wereld
De Achterhoekse mens van een kleine eeuw geleden treedt haarscherp naar voren op de 179 foto's die Gaanderenaar Gert Heveling (1886-1969) heeft nagelaten. In Gaanderen is vanaf vandaag een expositie.
Door Piet Venhuizen.
Gaanderen: Twee broertjes met een vlieger, een dame achter een naaimachine, een deftig gezelschap bij een café, een gezin aan de koffie. De foto's van Gert Heveling vormen met elkaar een uniek Achterhoeks familiealbum van een eeuw geleden.
Toen Gaanderenaar Gert Heveling in 1969 overleed, wisten nog maar weinigen dat hij in de jaren tussen 1910 en 1930 actief was geweest als amateur-fotograaf. Zijn 179 glazen negatieven van 9 bij 12 centimeter berustten bij zijn dochter Dora, die
ze later schonk aan Coen, de zoon van haar broer Henny. Deze Coen (41), zelf amateurfotograaf, zag de waarde van de opnamen in, maar wist niet goed wat ermee te doen. Hij maakte enkele vergrotingen, maar de afdrukken waren niet mooi. Pas toen
de computer zijn intrede deed en Coen leerde hoe hij de foto's digitaal kon vergroten, bleek de pracht van de platen. De wereld van kort na de eeuwwisseling ging open. Gert Heveling werd op 12 maart 1886 geboren in Etten. Hij werd houtbewerker
en ging werken bij de familie Berentsen in Loo bij Duiven. Daar ontmoette hij zijn vrouw, Elisabeth Gerrits, die als, dienstmeisje werkte op het kasteel van jonkheer Van Nispen van Sevenaer in Zevenaar. Waarschijnlijk in Loo is Heveling begonnen met fotograferen: een van zijn opnamen toont een deftig gezelschap voor café Berentsen en ook de foto van het uitbenen van een varken stamt waar waaschijnlijk uit Loo. Een prachtige plaat laat zijn vrouw zien als dienstmeisje op de trap van het Zevenaarse kasteel.
Omstreeks 1910 gingen Heveling en zijn jonge vrouw in Dinxperlo wonen, waar hij in dienst trad bij houtzagerij Agterhof. Drie foto's demonstreren de rampzalige gevolgen van de brand in de zagerij in 1912. In Dinxperlo werden vier van de vijf kinderen van de Hevelings geboren. Een zesde kind, Rikie, leefde maar elf maanden. Het dode kindje is in haar wiegje door haar vader gefotografeerd. In Dinxperlo ging Heveling zich allengs ontpoppen tot dorpsfotograaf: iedereen die een portret gemaakt wilde hebben, kwam bij hem. Dat bleef zo toen hij in 1926 met zijn gezin naar Gaanderen verhuisde om modelmaker te worden bij ijzergieterij Vulcaansoord. In het huis aan de Rijksweg heeft Heveling menig uur in zijn geïmproviseerde donkere kamer in de kelder doorgebracht. Een petroleumlamp met rood glas diende als verlichting en de foto's werden belicht door de verduistering van het kelderraam even te verwijderen. Om onduidelijke redenen is hij echter enkele jaren later, omstreeks 1930, met fotograferen gestopt. "Misschien vond mijn oma het een te dure hobby, zij was nogal zuinig", zegt Coen.
Opvallend is dat op een deel van de foto's achter de geportretteerde een zeiltje hangt. Op een van de platen zie je zelfs een vrouw dat zeil vasthouden. "Waarschijnlijk waren de meeste opnamen bedoeld om als pasfoto te dienen", zegt Coen."Maar
het objectief van opa's camera was zo eenvoudig, dat hij geen foto kon maken van heel dichtbij. Daarom maakte hij een foto van de hele persoon, waarna hij later een contactafdruk maakte van het gezicht. Die mevrouw met dat zeiltje is op de originele foto natuurlijk onzichtbaar gebleven."
Kleinzoon Coen beschikt nog steeds over de camera die opa indertijd gebruikte. Het is een merkloos apparaat van ruim honderd jaar oud -indertijd tweedehands aangeschaft, gemaakt door een anonieme instrumentmaker. Het interieur van de camera
bestaat uit niet veel meer dan loze ruimte, waarin een aantal glazen plaatjes op hun plek werd gehouden door een veer. Draaide Heveling na het maken van een opname aan een knop, dan viel de belichte plaat op de bodem van de camera en kwam een
nieuw negatief beschikbaar. In hun tijd hebben de door Heveling gemaakte foto's waarschijnlijk vooral een emotionele waarde gehad voor de geportretteerden en hun familieleden. Tegenwoordig vormen ze met elkaar een volstrekt unieke schets van
een plattelandsbevolking van een eeuw geleden.
De kleding; de interieurs, de huizen, de gebruiksvoorwerpen, het is allemaal van een volstrekt andere tijd. Hier is de wereld van het Openluchtmuseum nog de wereld van alledag.
Wie op deze foto's zijn vereeuwigd, is in verreweg de meeste gevallen onbekend: de fotograaf heeft geen notities achtergelaten.
Kleinzoon Coen hoopt door de expositie in contact te komen met mensen die afgebeelde personen kennen. Praktisch de enige figuren van wie hij de naam kent, zijn familieleden, onder wie zijn eigen vader als klein kind. Deze laatste, nu 78,(moet
zijn 76) heeft voor de expositie 130 lijstjes gemaakt. Niet alle foto's worden dus tentoongesteld. Wie ze allemaal wil zien, kan over enkele weken terecht op internet op het adres www.heveling.com.
De expositie, die de titel 'Andermans Veren' heeft gekregen, is dagelijks tot 8 februari te zien in verzorgingshuis St. Jozef in Gaanderen. Tijd: van 10 tot 20 uur. De opening wordt vanochtend, zaterdag 11 januari, om 10 uur verricht door Bram
Heveling, zoon van Coen en achterkleinzoon van de fotograaf.
|
1886 - 1969 (82 jaar)
