| Aantekeningen |
- Uit "De Viersprong", 25e jaargang nr. 95, mei 2008
De pannenbakkerijen in Alphen
door A. J. J. van 't Riet
Na een beschrijving van de pannenbakkerij Welvaert, later Zomer-Vreugd (van o.m. Meurs en Clant) volgt een beschrijving van de pannenbakkerij Rust en Werk.
Rust en Werk
De pannenbakkerij die als tweede in de bronnen voorkomt, lag vlakbij de eerste. Pieter Willemszn. Maas werd in 1667 als eigenaar genoemd van twee pannen- en estrikbakkerijen in Alpherhoorn 'tegenover de Heimansbrug'. Bedoeld werd waarschijnlijk een pannenbakkerij met twee ovens. Toen in 1684, na het overlijden van Pieter en zijn echtgenote, Aeltgen Cornelisdr. van Rijn, de nalatenschap werd gescheiden, werd het bedrijf beschreven als een pannenbakkerij met twee pannen- en estrikovens. De pannenbakkerij lag op de uiterwaard aan de Rijn. Bij het bedrijf hoorden vier huisjes en erven met een nieuwe boomgaard, die bin-nendijks tegenover de pannenbakkerij lagen. Bij de scheiding van de nalatenschap werd de pannenbakkerij met aanhoren, waaronder de gereedschappen, toebedeeld aan zoon Cornelis Pieterszn. Maas. Vervolgens ontbreken vermeldingen van eigendomsovergangen tot halverwege de achttiende eeuw. Waarschijnlijk is de pannenbakkerij tot dat moment van eigenaar verwisseld door middel van vererving, waarvan geen registratie in de protocollen plaatvond.
In 1749 bleken Jannetje Jacobusdr. Ruijs en Tobias van Klaveren eigenaren van de pannenbakkerij te zijn. Zij stelden het bedrijf tussen 1749 en 1759 regelmatig als onderpand voor aangegane leningen. In die jaren behoorden, behalve een woonhuis, ook een zomerhuis, een turfschuur en loodsen tot het bedrijf. In 1763 verkochten zij het complex, inclusief de gereedschappen en de twee paarden die in het bedrijf gebruikt zullen zijn voor transport, aan de Amsterdamse koopman Abraham ter Borch. Ter Borch was sinds 1753 ook eigenaar van een dubbele steenplaats met steenoven die vrijwel naast de pannenbakkerij lag. Het bedrijf van Ter Borch, die met zijn zoons optrad als de firma Abraham ter Borch en Zonen, kooplieden te Amsterdam, bleek in 1776 failliet te zijn. De estrikbakkerij met loodsen en vier huizen, te weten een herenhuis en huizen voor de meesterknecht en de werklieden, werd met de steenoven en steenplaats, voor 22.100 gulden verkocht aan Engelina Johanna van Olen, weduwe van Hendrik Kuhn. die het complex vrijwel direct overdroeg aan haar zoon Hendrik Willem Kuhn.16
Hendrik Willem Kuhn. die inmiddels in Haarlem woonde, verkocht in 1794 de pannen- en estrikbakkerij met vier huizen, samen met twee steenovens met schuren en tien huizen en een steenoven met turfschuur en zes huizen, aan Carel Balthazar Koopman in Alphen. Koopman telde voor het geheel 40.000 gulden neer. Dit bedrag was inclusief de steenbakkerij, die ook eigendom van Kuhn was. In 1803 verkocht Koopman de pannenbakkerij en de steenovens aan Kornelis Spieringshoek te Schiedam en Jan van Wijk junior te Alphen. Toen Spieringshoek en Van Wijk een jaar later hun bezit van de hand deden, maakte ook een buitenplaats deel uit van het geheel. De in Dordrecht wonende Pieter de Kanter werd de nieuwe eigenaar. Na het overlijden van De Kanter, in 1820, werd de buitenplaats 'Rust en Werk' waarschijnlijk betrokken door zijn zoon, mr. Nicolaas Hoffer de Kanter. Bij de invoering van het kadaster (1832) kreeg de pannenbakkerij de aanduiding sectie A nummer 176 en de steenoven sectie A nummer 192. Nicolaas Hoffer de Kanter was op dat moment eigenaar van zowel de pannenbakkerij als de buitenplaats. Nadat de pannenbakkerij achtereenvolgens eigendom was van Pieter Johannes de Kanter, steenbakker in Alphen, en van Hendrik Machlinus Antonie de Kanter koopman te Alphen, werd in 1893 Jacob Willem Clant jr. eigenaar. Hij liet de pannenbakkerij het jaar daarna afbreken.
|
1756 - 1820 (64 jaar)